Mimo mody na nowoczesną architekturę, wciąż sięgamy do tradycji. Inspiracją dla wielu inwestorów jest styl tradycyjny oraz związane z nim polskie dworki, a także domy oparte na planie prostokąta oraz typowe dla nich elementy. Duży wpływ na kształtowanie tego rodzaju architektury ma tradycyjny dach – zawsze skośny.
Styl tradycyjny jest nadal obecny w budownictwie jednorodzinnym. Zakorzenione w naszym krajobrazie wzorce architektoniczne są często przetwarzane i modyfikowane. Istnieje szereg elementów stylu tradycyjnego po które chętnie sięgamy, myśląc o projekcie wymarzonego domu. Wzór domu, jaki kojarzy nam się z tradycją wiąże się z tradycyjnym dachem o wyrazistych skośnych połaciach, najczęściej dwu- lub czterospadowym. Równie typowym elementem są dla niego lukarny i wole oczka.
Tradycyjny dach dwuspadowy i jego wariacje
O nawiązaniu do tradycji może świadczyć kształt dachu domu. W Polsce ze względu na warunki klimatyczne tradycyjny dach miał skośne połacie, z których łatwiej odprowadza się woda deszczowa oraz śnieg. Najbardziej zakorzeniony jest u nas dach dwuspadowy typowy zarówno dla dworków, jak i chałup, a także większości domów miejskich. Dzisiaj chętnie kryje się nim domy energooszczędne oraz pasywne. Składa się z dwóch dużych połaci górujących nad bryłą domu. Tradycyjne proporcje między wysokością ściany dolnej kondygnacji a dachem wynosiły 1;1,8. Dzisiaj w domach z poddaszem użytkowym są podobne, w parterowych się obniżyły i wynoszą 1:1,2. Gdy nie ma w nim lukarn jest również łatwy do wykonania i pokrycia wybranym materiałem – ponieważ składa się z dwóch prostokątnych połaci można dopasować do niego zarówno dachówkę, jak i elementy dużo formatowe, np. blachodachówkę. Jego atutem jest także duża przestrzeń do zagospodarowania na poddaszu. Dzięki ścianom szczytowym dużo jest tam przestrzeni o pełnowartościowej wysokości powyżej 190 cm.
Wariantem dachu dwuspadowego jest dach naczółkowy z niewielkimi połaciami załamanymi przy ścianach szczytowych, jednak jest on stosowany rzadko – głównie na terenach, narażonych na silne wiatry zachodnie. W przeszłości przykrywano nim domy chłopskie oraz dworki. Na formie dachu dwuspadowego jest też oparty dach półszczytowy charakterystyczny dla Podhala.
Dach dwuspadowy to najprostsza konstrukcja dachu
Tradycyjny dach czterospadowy
To także kształt dachu, który jest zakorzeniony w naszej architekturze. Dzięki czterem połaciom uznawany za bardziej okazały od dwuspadowego był postrzegany jako bardziej reprezentacyjny, dlatego często stosowano go w architekturze dworskiej i pałacowej, a także bogatych kamienicach mieszczańskich. Brak ścian szczytowych pozwala lepiej wyeksponować efektowne pokrycie. Dzisiaj ten rodzaj dachu jest wykorzystywany do przekrycia rozłożystych budynków parterowych typu bungalow oraz domów z poddaszem użytkowym. Warto mieć jednak świadomość, że ten tradycyjny dach bardziej niż dwuspadowy ogranicza użytkową przestrzeń poddasza. Taka forma dachu świetnie sprawdza się w naszych kapryśnych warunkach atmosferycznych. Cztery połacie doskonale chronią ściany domu przed wiatrem, deszczem i śniegiem. Jest to możliwe, ponieważ z każdej strony połać dachu schodzi nisko, a przy wydatnych okapach wręcz zachodzi na ściany.
Szerokie okapy tradycyjnego dachu
W nowoczesnej formie dach dwuspadowy występuje zarówno z wysuniętymi okapami lub bez nich. Styl tradycyjny charakteryzowały szerokie okapy, których główną funkcją była ochrona ścian przed zamakaniem. Latem przestrzeń, którą zasłaniały wykorzystywano jako miejsce wypoczynku, do którego nie docierały nadmiernie promienie słoneczne. Często szerokie okapy tworzyły podcienia podparte słupami lub kolumnami. Dzisiaj modne są domy piętrowe ze znacznie wysuniętymi okapami poza lico ścian szczytowych, które doskonale wiążą dom z otoczeniem i dodają domowi rozmachu. Ich wysunięcie poza lico domu jest nie tylko wartościowe ze względów estetycznych – na przestrzeni pod wysuniętym okapem warto zaplanować rozległy taras. Koniecznym elementem okapu jest wykonanie podbitki, dzięki niej pod dach nie dostaną się choćby gryzonie czy ptaki.
Wole oko w dachu dwuspadowym to efektowne urozmaicenie
Tradycyjny dach – lukarny i wole oczka
Typowym elementem tradycyjnego dachu są także lukarny i wole oczka. Ich zadaniem jest doświetlenie poddasza, chociaż dzisiaj wypierają je okna dachowe. Jednak jeśli chcemy rozrzeźbić formę dachu lub nadać domowi styl tradycyjny sięgnijmy po te detale. Lukarna to „niewielki domek” ingerujący w konstrukcję dachu przykryty dwu- lub trójpołaciowym daszkiem. Wbudowane w lukarnę okno pionowe dobrze doświetla wnętrze. Odmianą lukarny jest wole oczko, czyli nadbudówka w formie łuku, jej pokrycie tworzy z dachem płynną falistą linię. Wbudowane w wole oczko okno ma kształt oparty na planie koła, najczęściej występuje w formie połówki koła. Okno montowane w wolim oczku jest najczęściej niewielkie i rzadko wystarczająco doświetla poddasze, dlatego traktuje się tego typu lukarny jako stylowe elementy budujące klimat domu.
zdjęcia: Monier Braas, fotolia.com
